Umre - Hac Tanımlar ve Terimler
HAC : Islam’in sartlarindan biri olup Kabe’yi ve civarindaki ibadet için isaret buyurulan özel yerleri belirtilen vakit içinde usulüne uygun olarak ziyaret edip, yapilmasi gerekli menasiki yerine getirerek eda edilen farz ibadettir.
UMRE : Mikatte ihramlanip niyetlenerek Kabe’yi ziyaret ve tavaf edip, Safa ve Merve arasinda sa’y yaptiktan sonra saç kestirilip Ihram’in sona ermesiyle tamamlanan bir ibadettir.
MENASIK : Hac ve Umrenin eda edilisiyle ilgili amellerin tamamina menasik denir.
MIKAT : Hill bölgesini dünyanin diger bölgelerinden ayiran sinirlardir. Harem ve Hill bölgeleri disinda yasayan dünya Müslümanlari, Hac veya Umre yapmak niyetiyle Mekke’ye gelirken bu sinirlardan ihramli geçerler.
IHRAM : Hac veya Umre yapmak isteyen kisilere sair zamanda helal olan bir kisim fiil ve davranislarin, niyetle baslayarak bu ibadet bitinceye kadar yasak kilinmasidir.
ERKEKLERIN IHRAM ELBISESI : Izar ve Rida adi verilen, beyaz renkli olmasi daha uygun görülen, modeli ve dikisi olmayan, bir parçasi belden baglanarak digeri de omuzdan sarkitilarak vücudu örten iki parça kumastir.
KADINLARIN IHRAM ELBISESI : Yüz ve eller disinda vücudun tamamini örten, tesettüre uygun ve ziynet içermeyen elbisedir.
IHRAM NAMAZI : Ihram elbisesini giyip, Hac veya Umre’ye niyet etmeden önce kilinan iki rekatlik sünnet namazidir.
TELBIYE : Ihrama girenlerin, niyetle birlikte okumaya baslayip Kâbe’yi görünceye kadar tekrar etmeleri uygun görülen “Lebbeyk Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke Lâ Serike Leke Lebbeyk. Innel Hamde venni’mete Leke Velmülk. Lâ Serike Lek” duasidir.
TEHLIL : “Lâ ilâhe Illâllahü Vahdehü Lâ Serikeleh Lehülmülkü Velehülhamdü ve Hüve Âlâ Külli Sey’in Kadir.”
TEKBIR : “Allahüekber” lâfzi ile baslayan ve Allah’in en büyük oldugunu ifade eden zikirdir.
KÂBE : Yeryüzünde ibadet maksadiyle insa edilen ilk bina olup, bulundugu alan Allah (c.c) katinda dünyanin en kutsal yeridir. Bu mekâna “Beytullah” da denmektedir.
HACER-I ESVED : Kâbe’nin dogu kösesine tavafa baslama isaret olarak konmus olan ve Hz. Muhammed (s.a.v) tarafindan, Cennet’ten gönderildigi haber verilen koyu renkli tastir.
MÜLTEZEM KAPISI : Kâbe’nin güney kösesi olup, tavaf esnasinda Hacer-i Esved’e gelmeden önce istilâm edilen yerdir.
KISVE : Saf ipekten dokunan ve üzerinde ayetler yazili olan siyah renkli Kâbe örtüsüdür. Ayrica Kâbe’nin iç duvarlari da yesil ve beyaz karisimi renklerden olusan ayetler yazili ipek kisve ile örtülüdür.
HATIM VE HICR-I ISMAIL : Kâbe’nin kuzey duvari önünde bulunan yarim daire seklindeki duvara “Hatim” denir. Bu duvarla Kâbe arasindaki bosluga ise “Hicr-i Ismail”denir. Burasi Kâbe’nin iç kismi ile ayni hükümde olup içinde sadece nafile namazlar kilinabilir.
MAKAM-I IBRAHIM : Hz. Ibrahim’in (a.s) Kâbe’yi insa ederken iskele olarak kullandigi ve ayak izlerinin bulundugu tasin oldugu yer ve çevresidir.
TAVAF : Hacer-i Esved kösesi hizasinda niyet ve istilâm ile baslayarak, Kâbe’nin etrafinda usulüne uygun olarak yedi defa dönmektir.
ISTILÂM : Tavafa baslarken ve Tavaf esnasinda her bir Savtta Hacer-i Esved’i selâmlamaya verilen isimdir. Ayrica Hacer’ül Esved’den önce bulunan Rûkn-i Yemani kösesi de istilâm edilir.
SAVT : Tavaftaki yedi dönüsten her birine “Savt” denir.
IZTIBA : Erkeklerin tavaf esanisda sag omuz ve sag kolunu birlikte açik bulundurmalaridir.
TAVAF NAMAZI : Farz, vacip sünnet ve nafile olan her tavaftan sonra kilinan iki rekât vacip namazdir. Kilinis sekli ve okunan sureler yönüyle ihram namazi gibidir.
ZEMZEM : Allah’in (c.c) Hz. Hacer ve oglu Hz. Ismail’e ihsan ettigi ve kaynagi Kabe’nin dogu tarafinda bulunan suyun adidir.
SAFA VE MERVE : Kâbe’nin dogu tarafindan yaklasik 450 m. mesafeli sa’y ibadetinin baslangiç ve bitis yeri olan iki tepenin adidir.
SA’Y : Safa’dan baslayip Merve’de bitmek üzere dört gidis ve üç gelisten ibaret olan, usulüne uygun bir yürüyüstür.
HERVELE : Erkeklerin sa’y yaparken yesil direkler arasinda kisa adimlarla ve kosmaya yakin hizda yürümelerine verilen isimdir.
HÂLK VE TAKSIR : Umrenin bitiminde erkeklerin ihramdan çikmak için saçlarinin tamamini kestirmelerine “Hâlk” bir miktar kestirmelerine ise “Taksir” denir. Hanimlarin ise saçlarinin herhangi bir yerinin uç kismindan az miktarda kestirmeleri, ihramdan çikmalari için yeterlidir.
NAFILE TAVAF : Umre tavafini ve sa’yini yapip ihramdan çiktiktan sonra Mekke’de geçirilen zaman içinde ihramsiz yapilan ve tavaf namazi kilinarak tamamlanan bir ibadettir.
HAREM BÖLGESI : Mekke ve etrafina yayilan, Allah (c.c) tarafindan“Harem Bölgesi” olarak tanimlanan, sinirlari Hz. Muhammet (s.a.v) tarafindan isaret olunan, bitki ve canlilari koruma altina alinan genis alandir.
Umre Nedir ve Nasil Yapilir?
Umre ibadetiniz için hazirlik yapiyorsaniz öncelikle bu ibadet hakkinda detayli bilgi edinmeniz; umrenin ne oldugunu, hükmünü ve nasil yapildigini bilmeniz yararli olacaktir. Nas Turizm ile Umre Turuna katilmadan önce Diyanet Isleri Baskanligi'nin hazirladigi aydinlatici bilgiler dogrultusunda fikir sahibi olabilir, kendinizi umre ibadetine eksiksiz hazirlayabilirsiniz.
Genel
Sözlükte; ziyaret etmek, uzun ömürlü olmak, evi mamur etmek, bir yerde ikamet etmek, korumak, mali çok olmak ve Allah'a kulluk etmek anlamlarindaki "a-m-r" kökünden türeyen umre; belirli bir zamana bagli olmaksizin ihrama girip Kâbe'yi tavaf edip Safa ile Merve arasinda sa'y yaptiktan sonra tiras olup ihramdan çikmak suretiyle yerine getirilen bir ibadettir.
Hac ibadetinden farki, bir zamanla sinirli olmamasi, Arafat ve Müzdelife vakfesi ile kurban kesme ve seytan taslama görevlerinin bulunmamasidir. Bu bakimdan hacca, "hacc-i ekber" (büyük hac), umreye de "hacc-i asgar" (küçük hac) denir.
Umrenin iki farzi vardir. Ihram ve tavaf. Bunlardan ihram sart, tavaf rükündür. Vacipleri ise sa'y ile tras olup ihramdan çikmaktir.
Umrenin Hükmü
Müslümanin ömründe bir defa umre yapmasi Hanefi ve Maliki mezheplerine göre müekked sünnet, Safii ve Hanbeli mezhebine göre ise farzdir.
Hanefi bilginlerden umrenin, vitir namazi, kurban ve fitir sadakasi gibi vacip oldugu görüsünde olanlar da vardir.
Umrenin hükmü konusundaki ihtilaf; "Hacci ve umreyi Allah için tamamlayin..." (Bakara, 2/196.) anlamindaki ayete getirilen farkli yorumlar ile bu konuda farkli rivayetlerin bulunmasindan kaynaklanmaktadir.
Âyet-i kerime, farz olsun nafile olsun hac ve umre ibadetine baslaninca bu görevin yarim birakilmayip tamamlanmasi gerektigini ifade ettigi gibi "Orucu aksama kadar tamamlayin" (Bakara, 2/187.) anlamindaki ayette oldugu gibi "hac görevini yerine getirin" (ekimü) anlamini da ifade eder.
Imam Safii ve Imam Ahmed b. Hanbel, bu ayeti hac ve umre görevini yerine getirin seklinde bir emir olarak anlamislar, umrenin farz oldugu içtihadinda bulunmuslardir. Ayrica su rivayetleri de görüslerine delil olarak almislardir:
Hz. Aise,
-"Ey Allah'in Elçisi! Kadinlarin cihat yapmasi gerekli midir"? diye sormus,
Hz. Peygamber aleyhisselatu vesselam,
-Evet, (onlara) içinde savas bulunmayan cihat (yani) hac ve umredir gereklidir" buyurmustur. (Ibn Mâce, Menasik, 8, II, 968. Sirbînî, II, 206-207.)
"Umre küçük hacdir", (Mugnî, V, 14.)
Sahabeden Ebü Rezin el-Ukeyli,
- "Ey Allah'in Elçisi! Babam ihtiyar bir insandir. Ne hac ve umre ne de yolculuk yapmaya gücü yeter. (Ne yapmasi gerekir)" diye sormus,
Hz. Peygamber aleyhisselatu vesselam da,
-"Babanin yerine sen hac ve umre görevi yap" buyurmustur. (Ebû Dâvûd, Menâsik, 26. II, 402. Ibn Mace, Menasik, 10, II, 970.)
Umrenin farz olmadigi görüsünde olanlar ise;
"...Gücü yetenlerin haccetmesi Allah'in insanlar üzerinde bir hakkidir" (Al-i Imrân, 3/ 97.) anlamindaki ayette ve Islam'in bes temel esasini beyan eden hadis-i serifte umrenin geçmemis olmasini umrenin farz olmadigina delil getirmislerdir. Su hadisleri de görüslerine delil olarak zikretmislerdir:
"Hac, farz, umre nafile bir ibadettir" (Ibn Mâce, Menâsik, 8, II, 968. Tirmizî, Hac, 88. III, 270. Kâsânî, II, 226.Taberî, II, 2/212. Mugnî, V, 13.)
Cabir ibn Abdullah'in bildirdigine göre bir sahabi Peygamberimiz aleyhisselatu vesselam'a
- "Ey Allah'in Elçisi! Umre farz midir diye sormus,
Hz. Peygamber aleyhisselatu vesselam da,
- "Hayir, umre yapman senin için daha hayirlidir" buyurmustur. (Taberî, II, 2/212.Tirmizî, Hac, 88. III, 270. Ahmed, III, 316. )
Umrenin farz oldugu içtihadinda bulunanlarin görüslerine delil olarak zikrettikleri hadiste geçen "umreye küçük hac" denilmesini "sevabini beyan içindir" seklinde açiklamislardir.
Abdullah ibn Ömer'in bildirdigine göre Peygamberimiz aleyhisselatu vesselam dört defa umre yapmis, (Tirmizî, Hac, 93. III, 275) umre yapilmasini tesvik etmis ve;
"Umre, daha sonraki umreye kadar, ikisi arasinda islenen günahlar için kefarettir. Allah katinda makbul haccin karsiligi ise ancak cennettir" (Tirmizî, Hac, 90. III, 272.) buyurmustur.
Umrenin Zamani
Haccin ancak hac aylarinda yapilabilmesine karsilik umre için belirlenmis her hangi bir zaman yoktur. Arife ve bayram günleri (tesrik tekbirlerinin getirildigi 5 gün) disinda her zaman umre yapilabilir.
Arife günü sabahindan bayramin 4. günü günes batincaya kadarki süre içinde umre yapmak tahrimen mekruhtur. Çünkü bu günler hac menasikinin yapildigi günlerdir.
Safii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre hac için niyetli olmayanlar; tesrik günleri dâhil yilin her gününde umre yapabilirler.
Maliki mezhebine göre hac için niyetli bulunanlar, bayramin 4. günü günes batincaya kadar, Safii mezhebine göre ise veda tavafi disinda haccin bütün menasiki tamamlanmadikça umre yapamazlar.
Umrenin Ramazan ayinda yapilmasi daha faziletlidir. Peygamberimiz aleyhisselatu vesselam,
"Ramazan ayinda yapilan umre, hacca denktir" buyurmustur. (Tirmizî, Hac, 90. III, 276.)
Umrenin Yapilisi
-
- Umre yapmak isteyen kimse; gerekiyorsa koltuk alti ve kasik killarini giderir, saç sakal tirasi olur, biyiklarini düzeltir, tirnaklarini keser ve boy abdesti alir, boy abdesti alma imkâni yoksa abdest alir, vücuduna güzel koku sürünür.
- Erkekler, atlet, kilot, çorap, elbise ve ayakkabilarini çikarirlar. Izar ve rida adi verilen iki parça ihram örtüsüne bürünürler. Ridanin uçlarini birbirine baglamak veya igne ile tutturmak mekruhtur. Ayaklarina arkasi ve üzeri açik terlik giyerler. Bele kemer baglamada, sirta çanta almada ve semsiye kullanmada bir sakinca yoktur. Kadinlar elbise ve ayakkabilarini giymeye devam ederler, baslarini açmazlar, yüzlerini de örtmezler.
- Ihramin sünneti niyeti ile iki rekât ihram namazi kilarlar. Namazin birinci rekâtinda Fatiha suresinden sonra "kafirun" suresini, ikinci rekâtinda ise yine Fatiha suresinden sonra "ihlâs" suresini okurlar.
- Umre yapmak isteyen kimse afakî ise mikat sinirlarini geçmeden, Hill bölgesinde ikamet ediyorsa bulundugu yerde, Harem bölgesinde bulunuyorsa Hill bölgesinde mesela Ten'im'e giderek ihrama girer.
-
- Ihrama, niyet etmek ve telbiye getirmek suretiyle girilir. Niyet, umre yapacaginin kalben belirlenmesi demektir. Niyetin,
-
- "Allah'im! Umre yapmak istiyorum. Onu bana kolaylastir ve onu kabul buyur" diyerek diliyle ifade edilmesi müstehaptir.
-
- "Buyur Allah'im buyur! Buyur, senin hiçbir ortagin yoktur. Buyur, süphesiz her türlü övgü, nimet, mülk ve hükümranlik sana mahsustur. Senin ortagin yoktur" diyerek telbiye getirir. Böylece ihrama girmis ve ihram yasaklari baslamis olur.
-
- Mekke'ye varincaya kadar vasitalara biniste ve indigi yerde, kafilelerle karsilastiginda, sehirlere girdiginde, aksam ve sabah, gece ve gündüz, vasitada, yürürken, otururken, yatarken, ayakta iken, iniste, yokusta, mekan degistikçe ve farz namazlarin arkasindan her firsatta telbiye, tekbir, tehlil ve salavat-i serife yüksek sesle söyleyerek yolculuguna devam eder.
-
- Telbiyeyi her söyleyiste üç defa tekrarlamak, sonra tekbir, tehlil ve salâvat-i serife okumak müstehaptir.
-
- Mekke'ye yaklasip Harem bölgesine girince
-
- "Allah'im! Burasi senin haremindir, emin kildigin yerdir. Beni cehenneme girmekten koru. Kullarini dirilttigin gün beni azabindan güvende kil, beni dostlarindan ve itaatkâr olanlardan eyle" diye dua eder.
-
- Mekke'ye abdestli girmek sünnet, gündüz girmek müstehaptir.
-
- Mekke'de otele veya eve yerlesip dinlendikten sonra mümkünse boy abdesti, mümkün degilse abdest alir, yaya veya vasita ile Mescid-i Harem'e gider. Yolda tekbir, tehlil, telbiye ve salavat-i serife getirir. Tevazu ve saygi ile
-
- "Allah'im! Rahmet kapilarini bana aç ve beni kovulmus seytandan koru" diye dua ederek Mescid-i Harem'e girer.
-
- Beytullah'i görünce üç defa tekbir ve tehlil getirir ve su duayi okur.
-
- "Allah'i noksan sifatlardan tenzih ederim, Her türlü övgü Allah'a mahsustur, Allah'tan baska ilah yoktur. Allah en büyüktür. Allah'im! Bu senin Evindir. Onu Sen yücelttin, Sen sereflendirdin, Sen degerli yaptin. Onun yüceligini, serefini ve degerini artir. Ya Rabbi! Onun degerini artiran, onu sereflendiren, ona saygi gösteren kimsenin serefini, sayginligini, heybetini, yüceligini ve iyiligini artir. Allah'im! Sen selamsin ve selamet ancak sendendir. Bizi selametle yasat ve selamet yurdun olan cennetine koy, ey Celal ve ikram sahibi Allah'im! Sen her seyden yücesin ve her seyden üstünsün"
-
- Bildigi baska dualari da okuyabilir. Tavafa baslamadan önce telbiyeyi keser.
-
- Hacer-i Esved hizasina gelir, yönünü ona döner, ellerini omuz hizasina kadar kaldirip "Bismillah, Allahu Ekber" diyerek Hacer-i Esved'i selamlar, tekbir, tehlil ve tahmid getirir. Kalabalik degilse ve kimseye eziyet vermeyecekse Hacer-i Esved'i öper, kalabalik ise Hacer-i Esved'i öpmez. Istilam, sünnet, insanlari itip kakmak ve eziyet vermek günahtir. Sünneti ifa etmek için günah islenmez.
- Umre tavafi yapmaya niyet eder. Niyetini,
-
- "Allah'im! Senin için umre tavafini yedi savt olarak yapmak istiyorum. Onu benim için kolaylastir ve kabul eyle" diyerek yapmasi müstehaptir.
-
- Tavafini, Ka'be'yi soluna alip Hatim'in disindan dolanarak yapar. Her savtta Rükn-i Yemani ve Hacer-i Esved'i uzaktan "Bismillah, Allahu Ekber" diyerek istilamda bulunur. Hacer-i Esved'i istilam, sünnet, Rükn-i Yemani'yi istilam ise müstehaptir. Rükn-i Yemani öpülmez, diger köseler istilam edilmez.
-
- Tavaf sirasinda mesnun dualari veya bildigi dualari okur ve sessizce tekbir ve tehlil getirir veya Kur'an okur.
-
- Tavafin ilk dört savti farz; tavaf'i cünüp, adetli ve nifas halinde degilken ve abdestli olarak yapmak, avret yerlerini örtmek, tavafi Ka'be'yi soluna alarak yapmak, tavafa Hacer-i Esved hizasindan baslamak, tavafi Hatim'in disindan dolanarak yapmak, gücü yetenin tavafi yürüyerek yapmasi ve savti yediye tamamlamak vaciptir. Bunlardan biri terk edilirse dem gerekir.
-
- Tavaf'ta iztiba' ve ilk üç savtta remel yapar.
-
- Tavaf yedi savta tamamladiktan sonra "Mültezem"de ve Hatim'de dua eder. Mümkünse Makam-i Ibrahim'in arkasinda degilse uygun bir yerde iki rekat "tavaf namazi" kilar, bu namazi kilmak vaciptir. Namazdan sonra dua eder, pesinden zemzem içer ve Hacer-i Esved'i istilam eder.
-
- Umrenin sa'yini yapmak üzere Safa'ya gider. Yönünü Ka'be'ye döner, tekbir, tehlil, tahmid ve salât-ü selam getirir, dua eder. Sa'y yapmaya niyet eder. Niyetini,
-
- Allah'im! Senin rizan için Safa ile Merve arasinda yedi savt olarak umrenin sa'yini yapmaya niyet ediyorum" diyerek yapmasi müstehaptir.
-
- Sa'yini yedi savt olarak Safa'da baslayip Merve'de bitirir. Sa'y yaparken mesnun dualari veya bildigi dualari okur ve sessizce tekbir ve tehlil getirir veya Kur'an okur. Iki yesil isik arasinda "hervele" yapar. Sa'yi tamamlayinca Merve'de dua eder.
-
- Umre'nin sa'yi vaciptir. Terk edilirse dem gerekir.
- Berberde veya evde veya otelde saç tirasi olur veya saçlarini kisaltir, böylece ihramdan çikar ve bu sekilde umre ibadetini yapmis olur.
- Kadinlar, remel ve hervele yapmazlar. Tekbir, tehlil ve telbiyede seslerini yükseltmezler. Ihramdan çikmak için saçlarinin ucundan parmak ucu kadar kesmeleri yeterlidir. Kadinlar adetli iken tavaf yapmazlar.